Gunungan wonten ing salebetipun cariyos reringgitan
Gunungan:
o
Gunungan inggih menika gambar wayang ingkang
wujudipun kados gunung. Ing salebetipun gunungan wonten gambar lawang kados dene
gerbang, ingkang dipunjagi dening buta cacah kalih cepengan gada lan tebeng.
o
Gunungan ing pawayangan ugi asring sinebat Kayon. Sanesipun
gunungan menika nggambaraken kerajaan, gunungan ugi kangge pratandha giyaran
wayang badhe dipunwiwiti.
o
Gunungan utawi kayon wiwitanipun dipunripta dening
Raden Patah.
o
Winastan gunungan amargi wujudipun memper gunung
limrahipun.
o
Gambar wayang menika dipunginakaken saben
pagelaran wayang (wayang purwa, wayang krucil, wayang golek, wayang gedhog, wayang
suluh, lan sanesipun).
Jinisipun Gunungan:
Mituhu wujudipun, gunungan
utawi kayon saged dipunperang dados kalih, inggih menika:
o
Kayon Gapuran, wujudipun radi alit kanthi gambar
gapura. Sisih kiwa tengenipun dipunjagi dening buta utawi raseksa. Sisih
wingking kayon wonten gambaran utawi wewujudan geni warna abrit.
o
Kayon Blumbangan, wujudipun radi ageng lan
langkung endhep upami dipunbandhingaken kaliyan kayon gapuran. Sisih
ngandhapipun wonten gambar kolam kanthi toya wening, samadyanipun kayon wonten
gambar ulam cacahipun kalih ingkang sami adhep-adhepan, lan sisih wingkingipun
wonten gambar segara ingkang warninipun sami kaliyan warni langit.
Gambar Salebetipun Gunungan
Sedaya gambar ing salebetipun
gunungan inggih menika:
o
griya endah kanthi undhag-undhagan ingkang
cacahipun tiga lan korinipun dipunrengga gambaripun Bethara Kamajaya ingkang
adhep-adhepan kaliyan Dewi Ratih,
o
buta utawi raseksa ingkang sami adhep-adhepan,
kanthi mbekta gada utawi pedhang jangkep kaliyan tamengipun,
o
naga ingkang ngghadhahi swiwi kalih,
o
alas ingkang dipunrengga dening para kewan,
o
macan ingkang adhep-adhepan kaliyan bantheng,
o
wit-witan ageng ing tengahipun alas, dipunubeti dening
sawer,
o
makara ing tengahipun wit,
o
kethèk cacahipun kalih lan lutung ingkang mapan
ing wit,
o
pitik alas cacah kalih ing sanginggilipun wit-witan.
Ginanipun Gunungan
Gunungan ing pagelaran wayang gagrag Yogyakarta:
ü
Gambar-gambar salebetipun gunungan nggambaraken
saisining jagad raya jangkep kaliyan isinipun. Gunungan ing pagelaran wayang
nggadhahi jejer ingkang wigati.
ü
Minangka tandha pagelaran wayang badhe
dipunwiwiti, inggih nalikanipun gunungan dipunbedhol ing tengah-tengahipun
kelir, lajeng dipuntancepaken ing sisih tengen.
ü
Minangka tandha gantosipun jejer lan ugi
dipunginakaken dhalang kagem nggambaraken owah-owahanipun swasana.
ü
Minangka tandha gantosipun pathet.
ü
Nggambaraken tumuruning wahyu saking dewa, angin,
lan sanesipun.
ü
Nggambaraken geni, inggih menika kanthi malik
gunungan ingkang sisihipun nggadhahi gambar geni.
ü
Minangka sarana dhalang anggenipun nggambaraken
medalipun kekiyataning paraga wayang.
ü
Minangka tandha purnanipun pagelaran wayang,
kanthi nancepaken gunungan ing tengah-tengahipun kelir.
Werdinipun Gunungan
Gunungan saged dipunmaknani:
§
Gunungan saged dipunmaknani minangka lambang
pancer, inggih menika jiwa utawi sukma. Kajawi menika, wujudipun ingkang arupi
wajik (segitiga) nggadhahi teges manungsa menika kagungan unsur cipta, rasa,
lan karsa. Lambang gambar pesagi (segiempat) ngemu werdi, manungsa
nggadhahi sekawan sadherek. Sadherek kasebat inggih menika siti, geni, toya,
lan hawa utawi angin.
§
Gunungan minangka lambang alam ing pawayangan.
Mituhu kapitayanipun Hindu, segi makrokosmos gunungan ingkang
dipunputer-puteraken kaliyan dhalang, ngetingalaken campuhipun sedaya piranti
dados satunggal. Salajengipun, samudayanipun dados wewujudan donya saisinipun.
§
Gunungan ngadhahi werdi, minangka tandha
panguripan. Saben gambar ing gunungan, ngetingalaken saisining piranti ing
sajroning jagad. Wiwit saking manungsa, kewan, alas, lan samudayanipun.
v
Wujud gunungan arupi limas (segi lima),
nggambaraken gangsal wekdal ingkang kedah dipunlampahaken dening manungsa
muslim.
v
Wujud lancip menika nggadhahi werdi gandheng ceneng
antawisipun manungsa kaliyan gustinipun.
v
Gambar wit minangka pratandha ingkang mbabaraken
digdayanipun Gusti Ingkang Maha Wikan, ingkang sampun maringi pangayoman
dhumateng sedaya titah ing ngalam donya.
v
Sedaya kewan ingkang karipta ing gunungan
nggadhahi 3 (tigang) teges:
(1)
sipat,
(2)
bebuden, lan
(3)
watek, ingkang dipungadhahi saben manungsa.
v
Gambar sirah raseksa utawi buta nggambaraken
kahanan manungsa ingkang gesangipun ing ngalam donya nggadhahi sipat rakus lan
awon kados setan.
v
Gambar ilu-ilu geni nggambaraken lampahipun gesang
manungsa karidhu dening maneka warna godha, coba, bebaya, lan sanes-sanesipun.
v
Gambar segara ngemu pratandha ingkang njlentrehaken
pikiranipun manungsa.
v
Gambar buta nyepeng gada nggadhahi werdi
panjagining rasa ing ngalam peteng lan padhang.
v
Gambar Joglo mbabaraken kahananipun negari ingkang
aman lan tenterem, awit sampun kinayoman dening ngrembakanipun wit-witan lan isen-isen
sanesipun.
v
Gambar raseksa minangka lambangipun menungsa ingkang
kirang tata.
0 Response to "seputar wayang"
Post a Comment